گروه های آموزشی

نقش و جایگاه گروه های آموزشی در توسعه یادگیری معلمان

نقش و جایگاه گروه های آموزشی در توسعه یادگیری معلمان

مقدمه

در دوره ای که ما در آن زندگی می کنیم ، ضرورت آینده نگری توأم با برنامه ریزی دقیق و برخاسته از اشراف به مسایل آموزش و پرورش ، به طور آشکار ، بیش از هر زمینه دیگر مطرح می شود . زیرا در هر جامعه ، آموزش و پرورش سنگ زیر بنای توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی است و بررسی عوامل مؤثر درترقی و پیشرفت جوامع توسعه یافته بیانگر آن است که همة این کشورها از آموزش و پرورش کارآمد برخوردار بوده اند . با نگاهی به تاریخ اقوام و ملل گذشته این واقعیت آشکار می شود که شکوفایی و درخشش آنها با رشد و پویایی نظامهای آموزشی همراه بوده است .

آموزش و پرورش از دیرباز ، نقشی اساسی درتداوم و بقای جامعه بشری ایفا کرده است . آداب و رسوم ، اعتقادات و ارزشها ، نگرشها و رفتارها ، دانش ها و مهارتهای جامعه از طریق فراگردهای پرورش و آموزش قابل انتقال و دوام بوده اند. امروزه جریان پرورش کودکان ، در خانواده آغاز می شود ، ولی به زودی ، سازمانی اختصاصی ، یعنی مدرسه ، مسؤولیت ایفای این وظیفه را رسماً بر عهده می گیرد .

برای دستیابی به آموزش و پرورشی مطلوب و هدفمند ، باید با بینشی عمیق متکی بر مطالعات جامع و با حصول صلاحیت های کاملاً تخصصی و حرفه ای و فعالیت هایی جهت دار و با در نظر گرفتن جنبه های مختلف به برنامه ریزی پرداخت . برای این برنامه ریزی باید پشتوانه ای عظیم از فلسفه ، فرهنگ ، دانش ، مهارت و دستاوردهای نوین علوم و فنون و با بکارگیری ابزارها و روشهای جدید ، فراهم آورد تا ضمن پاسخگویی به نیازها ، مشکلات و تقاضاهای موجود ، به نتایج بهتر و غنی تری دست یافت .

ماهیت سازمانهای آموزشی به گونه ای است که در آنها امکان به کارگیری از مزایای فعالیتهای گروهی در اشکال مختلف آن وجود دارد ؛ مدیریت در آموزش و پرورش به لحاظ آنکه با منابع انسانی

بیان مسأله

جهان معاصر ، نقش و ارزش ویژة آموزش و پرورش و جایگاه خاص آن را در پیشبرد اهداف انسانی و رشد جامعه را به خوبی دریافته و بیشترین تلاش و کوشش خویش را در این راه صرف کرده است . از این رو باید بر این باور تأکید داشت که مدرسه به عنوان نهادی اجتماعی ، کانون اصلی و سرچشمه پیشرفتها و یا عقب ماندگی ها در یک جامعه است . در واقع علل پیشرفت و رکود هر جامعه را باید در تار و پود آموزش و پرورش آن جامعه ریشه یابی و جستجو کرد .

آموزش و پرورش ما محتاج شکستن حصارهای سنتی می باشد که بر اساس آنها معلمان باید همة وقت زندگی حرفه ای خود را داخل کلاسها صرف کند و پیشرفت حرفه ای به هیچ چیزی بیش از این نیاز ندارد . اگر بنا باشد مدارس مکانهایی برای پیشرفت و تشخیص قوا و قابلیتهای دانش آموزان باشد متقابلاً باید مکانهایی برای پیشرفت و تشخیص قوا و قابلیتهای معلمان نیز باشد(مهر محمدی،1371). گروههای آموزشی به عنوان اعضاء جامعه دبیران با داشتن جایگاهی رسمی و به عنوان یک تشکل تخصصی برخاسته از جامعة دبیران ، سعی در بر آوردن بخشی از نیازها و انتظارات جامعه آموزشی دارد . این مجموعه علاوه بر مسؤولیت های فوق وظیفه دارند بنیان های علمی ، ابزاری و تکنولوژیکی سیستم های آموزشی را بررسی ، کنترل[1] و ارزشیابی[2] نمایند و با طراحی[3] ، سازماندهی[4] ، برنامه ریزی[5] و اعمال اصل هدایت و رهبری آموزشی[6] به حمایت از سایر دبیران و دانش آموزان که از ارکان صلی آموزش و پرورش هستند بپردازند ، در صورتیکه آنها بتوانند این وظایف را به خوبی به اجرا در آورند ، به بهبود کمیت ها و رشد و توسعه کیفیت های آموزشی کمک شایانی خواهند نمود .

بی شک گروههای آموزشی از مصادیق بارز گروههای رسمی[7] در آموزش و پرورش محسوب می شوند،زیرا از طرف بالاترین ارکان نظام آموزشی یعنی وزارت آموزش و پرورش، تشکیلات ، ساختار ، قوانین و وظایف آنان در قالب دستورالعمل ها و بخشنامه ها تعیین و ابلاغ شده و دارای اهداف ، وظایف ، مسؤولیت ها ، اختیارات ، جایگاه ستادی ، قواعد و مقرراتی برای گزینش نیروها می باشد و باید براساس دستور کار ، روش ها و برنامه های خاص عمل نمایند و با دبیران و سایر عناصر دست اندرکار ارتباطی مناسب برقرار نمایند تا بتوانند مؤثر باشند .

گروههای آموزشی به عنوان مجامع آموزشی ، پرورشی و پژوهشی با این اندیشه بوجود آمده است که ضمن برقراری ارتباط سازنده بین دبیران ، زمینه استفاده از تجارب و اطلاعات علمی و فنی و آموزشی در روشهای تدریس ، گسترش اطلاعات تخصصی ، کاربرد وسایل آموزشی و کمک آموزشی ، بهره گیری صحیح از وسایل و امکانات سمعی و بصری ، به کارگیری اصول و روشهای صحیح ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ، تقویت زمینه پژوهش ، تحقیق و بررسی علل و افت تحصیلی و مسایل و مشکلات

آموزشی و پرورشی دانش آموزان و در نهایت با بهره گیری از اطلاعات روانشناسی و ایجاد رقابت سالم بین دبیران ، دانش آموزان را در جهت بهبود کیفیت آموزشی و پرورشی آماده .

بر اساس دستورالعمل جامع گروههای آموزشی متوسطه ( 1377 ) رویکردهای زیر از جمله مواردی هستند که به طور خاص برای گروههای آموزشی در نظر گرفته شده اند : « بهبود کیفیت آموزشی[8] ، تکامل تدریجی هدفهای آموزشی ، تعیین راهبردهای تحول به منظور تغییر مهارت های ادراکی ، فنی و حرفه ای معلمان ( دانش ، بینش و منش ) ، التفات بیشتر به تجربه های معلمان در برنامه ریزی جهت سازماندهی تجارب بدیع آموزشی و پرورشی ، تقویت و انسجام زمینه های علمی آموزشی معلمان ، نظم بخشیدن به فعالیت ها و عناصر متنوع نظام آموزشی متوسطه ، ایجاد انسجام بین اهداف ، عناصر برنامه درسی و روشهای تدریس[9] و ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی ، اهتمام در روش شناسی و روش شناخت علوم ، مسأله یابی و جستجوی روشهای نو برای حل مسایل آموزش متوسطه ، ترویج مدیریت متبنی بر تحقیق و پژوهش ، کاربست نتایج تحقیقات و پژوهش های علوم تربیتی ، تمرکز زدایی تدریجی از برنامه های آموزشی ، توسعه عرصه نظارت ، کنترل و ارزشیابی در زمینه برنامه ، فرآیند و بازخورد فعالیت های آموزشی » ( صص 3 ـ 2 ) .

با نگاهی گذرا بر رویکردهای مطرح شده می توان به نقش و جایگاهی که برای این مجموعه تعریف و پیش بینی شده پی برده و اهمیت وجود آنان را به خوبی دریافت . برای تحقق این فعالیت ها و برنامه ها نیاز است تلاشی همگانی ، مستمر و فراگیر از طرف عوامل مختلف در نظام آموزشی صورت گیرد تا مجموعه فوق بتواند بیشتر به اهداف خود نایل شود و تأثیر مثبت و بیشتری در جهت بهبود کیفیت آموزش بگذارد . با توجه به انتظارات و موارد فوق الذکر و لزوم ترویج و کاربرد آنها و تأثیرات زیادی که هر یک از این موارد دارند باید به بحث عملکرد آموزشی دبیران و عوامل مؤثر بر آن توجه

نمود ، زیرا بیشترین تأثیر گروههای آموزشی به طور مستقیم بر ابعاد مختلف عملکرد آموزشی دبیران می باشد .

در تحقیق انجام گرفته ، میزان تأثیر گروههای آموزشی بر بهبود شش بُعد عملکردی دبیران به این ترتیب بررسی گردید: 1 ـ مهارت دبیران در طراحی درس ؛ 2 ـ مهارت های تدریس دبیران ؛ 3 ـ مهارت دبیران در ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی ؛ 4 ـ مهارت روابط انسانی دبیران ؛ 5 ـ خلاقیت و نوآوری دبیران ؛ 6 ـ ارتقاء سطح علمی و به روز آوری دانش دبیران .

اهمیت و ضرورت تحقیق انجام گرفته

معلمان به دلیل نقش و اهمیتی که در فرآیند تعلیم و تربیت دارند ، از ارکان اصلی آموزش و پرورش به شمار می روند و باید مشارکت آنان در برنامه ریزی های تربیتی و آموزشی و اداری مورد تشویق و تأکید قرار گیرد . آشنایی معلمان با خصوصیات و نیازهای روان شناختی و تربیتی دانش آموزان و تسلط تخصصی آنان بر محتوای دروس ، برنامه ریزی آموزشی و روشهای یاددهی و یادگیری و شناخت از مسایل و مشکلات و نیازهای اجتماعی از جمله عواملی هستند که گروههای آموزشی و مشارکت معلمان را در برنامه ریزی آموزش و پرورش و بهینه سازی جریان تعلیم و تربیت توجیه می کند . تحقیق حاضر از این بابت دارای اهمیت بوده که به تأثیر بخشی از سازمان آموزش و پرورش می پردازد که مأموریت ایجاد ، بهبود و توسعه کیفیت آموزشی در ابعاد مختلف را دارد . مجموعه ای که وظیفه دارد تا تجارب و صلاحیت های تخصصی دبیران را با استفاده از دانش و تکنولوژی نوین بهبود بخشد و زمینه رشد و ارتقاء دانش ، بینش و نگرش و مهارت دانش آموزان را با همکاری دبیران ، مدیران و مسؤولان اجرایی فراهم سازد .

گروههای آموزشی با تکیه بر اندوخته های علمی در ابعاد آموزشی وکمک آموزشی و با استفاده از ضوابط ، ملاک ها و معیارهای علمی مناسب ، و با بهره گیری از نظریات صاحبنظران مختلف به خصوص تجربیات مطرح شده به وسیله اندیشمندان مختلف علوم تربیتی و به کارگیری آنها در تعلیم

و تربیت راههایی را برای بهبود فرآیندهای یاددهی و یادگیری فراهم می سازند . آنها با اندیشه ای فلسفی و به کمک ابزار و تکنولوژی نوین رسالت دارند تا به یاری دبیران ، دانش آموزان ، مدیران و در مجموع ، واحدهای آموزشی بپردازند. بی شک با تکیه بر نقش ها و وظایف پیش بینی شده ،اثر بخشی فعالیتهای آنان منشأ خیر و تأثیر فراوانی برای جامعه آموزشی خواهد بود و از آنجا که نزدیکترین و مهمترین تأثیر مستقیم گروههای آموزشی بر عملکرد دبیران است ، اهمیت ویژه ای برای بررسی میزان این تأثیر قائل شده ایم زیرا « در حقیقت کیفیت ها و توانایی های معلمان شاغل در هر نظام تعلیم و تربیت ، آیینه تمام نمای کیفیت نظام آموزش و پرورش آن می باشد که مسؤولیت اساسی تربیت نیروی انسانی را برعهده دارد و البته این بدان جهت است که تحقق هر آرمانی در آموزش و پرورش ، در گرو تحقق آن در معلم به عنوان رکن اصلی در هر نظام تعلیم و تربیت است » ( مهر محمدی ، 1371 ، ص 38 ) .

به عقیدة نیکنامی ( 1382 )« در سالهای اخیر یکی از مهمترین وظایف گروههای آموزشی برعهده داشتن مسؤولیت نظارت و راهنمایی آموزشی و اصلاح فرآیند آموزش و یادگیری می باشد ، یعنی کار به صورت تخصصی از طریق همکاری با گروه و بوسیله سر گروه آموزشی انجام می گیرد ، که معمولاً ارشدترین عضو گروه از لحاظ علمی و تخصصی ، سابقه آموزشی ، تجربه شغلی و رفتار حرفه ای مورد پذیرش اعضای گروه است و مسؤولیت کمک مستقیم به معلمان را بر عهده دارد و در حقیقت راهنمای آموزشی این گروه تخصصی محسوب می شود » ( صص 43 ـ 42 ) .

این تحقیق در دورة متوسطه نظری آموزش و پرورش انجام گرفته ، زیرا اهمیت این دورة تحصیلی به عنوان دوره ای انتقالی از آموزش عمومی ، همگانی و غیر تخصصی به آموزشگاهی تخصصی و خاص عده ای معدود ، انتقال از آموزش به محیط کار و زندگی و همچنین انتقال از دورة کودکی با نیازهای تحت نظر و مراقبت دیگران به دورة جوانی و بلوغ با استقلال و قبول مسؤولیت ، می باشد و البته دورة متوسطه منبع اصلی تربیت نیروی انسانی ماهر به شمار می رود و تأثیر ویژه ای

در میزان موفقیت برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی می گذارد ( کلیات نظام جدید آموزش متوسطه ، 1377 ) .

از جمله موارد مهم دیگر این است که سیاستهای فعلی حاکم بر نظام آموزشی در چند سال اخیر به سمت عدم تمرکز گرایش یافته و از مهمترین شاخص های آن محول کردن اختیارات و گسترش دامنه تصمیم گیری و مسؤولیت های جدید به سازمان ها ، اداره ها و مدارس با مشارکت معلمان می باشد . با وسعت بخشیدن به دو عامل مهم مسؤولیت و حدود اختیارات در ابعاد مختلف ، وظایف سنگینی همچون کنترل ، برنامه ریزی و طراحی به ویژه در ابعاد کیفی به این و نیاز بود تا این مجموعة تخصصی در کنار سایر عوامل ستادی به حمایت و هدایت سیاست ها و راهبردهای آموزشی بپردازد . از مفاد دستورالعمل گروههای آموزشی ، چنین ادراک می گردد که بخش زیادی از این تقاضا به گروههای آموزشی محول شده است .

از شواهد موجود همچون دستورالعمل ها و بخشنامه های فراوان چنین استنباط می شود که از بدو تشکیل گروههای آموزشی در سال 1359 تاکنون ، تشکیلات و ساختار حاکم بر آن دچار تغییر و تحول شده است که اهمیت جایگاه این مجموعه را در افزایش کیفیت آموزشی را نشان می دهد و منظور از این تغییر و تحولات بهتر و بیشتر کردن تأثیر این گروهها در فرآیند آموزش ـ یادگیری بوده است .

اهمیت موضوع گروههای آموزشی در ابعاد مختلف مانند اثر بخشی بر فعالیت های آموزشی ، مدیریت مشارکتی[10] و طرحهای جدید نظارت و راهنمایی آموزشی همواره از الویت های تحقیقاتی و همچنین نظام پیشنهادات در آموزش و پرورش بوده است .

پیشنهادات کاربردی

با توجه به نتایج و یافته های تحقیق انجام شده و پاسخ ها و تأکیدات به دست آمده ضمن آن ، راهکارها و پیشنهاداتی ارایه می شود تا با بکارگیری آن ، تأثیر گروههای آموزشی بر بهبود عملکرد آموزشی دبیران بیشتر از گذشته شود و موجب افزایش کیفیت آموزشی گردد .

1 ـ با توجه به اینکه میزان تأثیر گروههای آموزشی بر بهبود مهارت طراحی درس توسط دبیران ، کمتر از حد متوسط بوده است ، پیشنهاد می گردد :

بل از آغاز سال تحصیلی توسط گروههای آموزشی یا با بهره گیری از اساتید مجرب و دبیران با سابقه ،‌کارگاههای آموزشی برای دبیران در زمینه طراحی درس روزانه و سالانه و بیان اهمیت مهارت های قبل از تدریس برگزار گردد .

ـ در طول سال تحصیلی جهت کمک به دبیران برای ایجاد هماهنگی بیشتر بین طرح درس و اجرای تدریس و همچنین استفاده از حداکثر زمان تدریس به طور مؤثر ، اعضاء و سر گروههای آموزشی به طور پیوسته از دبیرستانها بازدید نمایند و ضمن تبادل اطلاعات و تجربیات با دبیران ، از نزدیک نقاط ضعف و قوت آنها را در طراحی درس و اجرای آن بررسی و به رفع مشکلات آنان کمک نمایند و فقط به رفع تکلیف و پر کردن چند فرم اداری و تکراری نپردازند.

ـ با برگزاری مسابقاتی تحت عنوان « انتخاب بهترین طرح درس » از دبیران خواسته شود تا در موضوعات مختلف رشته خود و در پایه های مختلف تحصیلی ، طرح درس ارایه دهند و سرانجام ضمن انتخاب طرح درس های برتر و تشویق طراحان آن ، نمونه های برگزیده و استاندارد شده را برای استفاده در اختیار سایر دبیران قرار دهند و همچنین دبیرانی که طرح درس های نامناسب ارایه کرده اند و در طراحی درس مشکل داشته اند را برای توجیه و یا آموزش شناسایی کرده و در کارگاههای آموزشی مشکلات آنها را بر طرف نمایند .

2 ـ از آنجا که مهارت های ضمن تدریس یکی از مهمترین بخشهای آموزشی توسط دبیران است ، برای هر چه بهتر شدن و پویایی آن ، در این مورد پیشنهادهای زیر ارائه می گردد :

ـ برگزاری دوره های آموزش ـ ضمن خدمت ـ برای آشنا نمودن دبیران با شیوه های تدریس فعال و نوین با استفاده از اساتید و صاحبنظران علوم تربیتی و همچنین متخصص در رشته های مختلف .

ـ برگزاری جشنواره های الگوهای تدریس برتر و تشویق دبیران به استفاده از روشهای تدریس فعال ( البته به صورت واقعی نه ساختگی و ظاهری ). ـ برنامه ریزی جهت ارایه تدریس نمونه در جلسات و گردهمایی های گروههای آموزشی ، توسط دبیران موفق به طور مستمر .

ـ آموزش و هماهنگی با مسؤولان و مدیران مدارس برای بستر سازی و کمک در ایجاد امکانات ، اعتبارات و فضای لازم برای اجرای روشهای فعال و نوین تدریس .

ـ برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت کوتاه مدت جهت کمک به معلمان در پرورش مهارت های تشریح و تحلیل تکالیف درسی دانش آموزان .

ـ معرفی بخشهایی از آیین نامه اجرایی مدارس مربوط به تشویق و تنبیه دانش آموزان جهت فعال سازی فراگیران و آشنا کردن دبیران با الگوهای مناسب در این زمینه با ارایه تجربیات دبیران موفق و همچنین با ارسال پیام های کوتاه تربیتی که به صورت کتبی در دفتر مدارس در معرض دید دبیران قرار گیرد .

3 ـ در بُعد ارزشیابی پیشرفت تحصیلی پیشنهادهای زیر مطرح می گردد :

ـ ارزشیابی سؤالات امتحانی دبیران توسط گروههای آموزشی و ارائه باز خورد مناسب به دبیران و نه فقط انجام آن به عنوان یک کار تکراری و برای رفع مسوولیت و یا برای خرده گرفتن به برخی دبیران.

ـ آشنایی بیشتر دبیران با اهداف و روشهای ارزشیابی تشخیصی ، تکوینی و پایانی و کاربرد هر کدام در فرآیند آموزش ، البته به صورت تخصصی در هر رشته درسی .

ـ هماهنگ و متناسب کردن ارزشیابی پیشرفت تحصیلی با شرایط ، امکانات و برنامه درسی .

ـ ارائه روشهای ارزشیابی پویا ، فعال و مشارکتی بر اساس روش های تدریس فعال مانند اجرای پروژه ، تحقیق و مطالعه علمی .

ـ برگزاری دوره های آموزش کوتاه مدت طرح سؤالات امتحانی و آشنایی بیشتر آنها با حیطه های مختلف در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

4 ـ توجه به اینکه میزان تأثیر گروههای آموزشی بر بهبود مهارت روابط انسانی دبیران بیشتر از حد متوسط می باشد و این ‌نشان دهنده اهمیت روابط انسانی مطلوب در جهت افزایش روحیه ، رضایت خاطر ، امنیت و سلامت روانی ـ اجتماعی ،‌ می باشد ؛ لذا پیشنهادهایی برای بیشتر شدن تأثیر گروهها بر بهبود روابط انسانی دبیران ارایه می شود :

ـ گروههای آموزشی به دبیران برای شناخت بهتر تفاوت های فردی دانش آموزان از طریق ایجاد ارتباط مؤثرتر و ارایه نکات و آموزشهای لازم به آنها کمک نمایند .

ـ افزایش جلسات و گردهمایی های دبیران در گروههای آموزشی در طول سال تحصیلی از نظر تعداد و هم از نظر ساعات جلسات برای بیشتر شدن ارتباط و تبادل تجارب بین آنها .

ـ با برقراری شبکه حرفه ای و تخصصی قوی از طریق روابط بین دبیران و گروههای آموزشی ، به مشارکت در ایجاد ،‌بازسازی و افزایش سطح مهارت های آموزشی کمک شود . مدیران مدارس و مسؤولان باید به گونه ای عمل کنند که این شبکه ارتباط تخصصی تقویت گردد ، زیرا ترویج زبان تخصصی بین گروهها و دبیران باعث انتقال سریع دانش و تجربیات حرفه ای می گردد و این ارتباط باعث افزایش تأثیر گروهها بر دبیران می شود .

ـ ایجاد و یا افزایش روابط بین دبیران در نواحی یا مناطق مختلف آموزش و پرورش و حتی استانها نیز تحت تأثیر گروههای آموزشی برای تعامل و تبادل تجارب میان دبیران مورد توجه قرار گیرد ، بنابراین برگزاری جلسات عمومی گروههای آموزشی هر رشته با دبیران نواحی و مناطق دیگر می تواند موجب افزایش این تعاملات گردد .

ـ گروههای آموزشی نسبت به ترغیب دبیران با مدرک فوق لیسانس و بالاتر به برقراری روابط انسانی مثبت و سازنده تلاش بیشتری به عمل آید و با استفاده از تخصص و تواناییهای علمی آنها ، زمینه مشارکت بیشترشان در تصمیم گیری ها و حل مشکلات را فراهم آورند .

ـ لازم است کارشناسان گروههای آموزشی موانع ارتباطی بین دبیران با همدیگر و با مسؤولان ، مدیران ،‌ دانش آموزان و اولیاء آنها را بررسی و شناسایی کنند و با اتخاذ تدابیر و راهکارهایی آنها را رفع یا کاهش دهند و الگوهای صحیح و مناسب ارتباطی را در هر مورد معرفی و جایگزین نمایند .

5 ـ میزان تأثیر گروههای آموزشی بر بهبود خلاقیت و نوآوری دبیران در حد عالی نبوده است ،که بیانگر لزوم توجه بیشتر به این بُعد می باشد ؛ بنابراین پیشنهادهای زیر در این مورد ارایه می گردد :

ـ برگزاری دورة آموزشی روش تحقیق و مطالعه برای آشنایی و ترغیب دبیران به انجام تحقیقات .

ـ بها دادن به تحقیقات و به کارگیری عملی نتایج تحقیقات انجام شده برای ترغیب سایر دبیران به انجام تحقیق به جای خاک خوردن بسیاری از آنها در کتابخانه ها .

ـ شناخت و معرفی پژوهشگران موفق و چاپ و تکثیر آثار آنان و در نظر گرفتن امتیازاتی برای آنان .

ـ افزایش سرانه پژوهش در آموزش و پرورش به طور هدفمند و نه تنها ایجاد یک راه درآمدی برای عده ای خاص .

ـ گسترش مراکز تحقیقات معلمان در هر ناحیه یا منطقه آموزش و پرورش و تجهیز امکانات پژوهشی و ترغیب دبیران برای مطالعه و تحقیق و استفاده از امکانات آن .

ـ انجام پژوهش های تیمی با مشارکت دبیران فوق لیسانس ، دکتری و با تجربه به همراه سایر دبیران برای ترغیب بیشتر و همچنین آموزش عملی روش تحقیق به دبیران کم تجربه .

ـ برگزاری جلسات علمی با حضور اساتید و یا بازدیدهای منظم از مراکز پژوهشی که دارای نوآوری های مربوط به رشته های تخصصی دبیران و امور آموزشی و پرورشی می باشند .

ـ تقویت برنامه « معلم پژوهنده » برای انجام و ارایة‌پژوهش های ضمن تدریس ـ اقدام پژوهشی ـ توسط دبیران .

6 ـ برای تأثیر بیشتر گروههای آموزشی بر ارتقاء علمی و به روز آوری دانش دبیران پیشنهاد های زیر ارایه می گردد :

ـ غنی سازی کتابخانه های مدارس ، گروههای آموزشی و مراکز تحقیقات معلمان از منابع کمک درسی ، مآخذ کتب درسی ، مجلات علمی و فرهنگی و روزنامه ها و ترغیب دبیران به مطالعه آنها با روش هایی مانند برگزاری مسابقاتی از از این مجلات و... .

ـ انتشار نشریات علمی داخلی در هر ناحیه یا منطقه آموزش و پرورش به طور مستمر برای چاپ مقالات و تحقیقات نمونه دبیران و معرفی تازه های علمی ، حتی الامکان به صورت تخصصی در گروههای آموزشی .

ـ برگزاری دوره های آموزش تولید و کاربرد مواد و وسایل کمک آموزشی جدید برای دبیران هر رشته ، ضمن معرفی ابتکارات سایرین .

ـ معرفی پایگاههای اطلاعاتی اینترنتی و ترغیب دبیران به استفاده مستمر از آنها در زمینه رشته های تخصصی خود .

ـ ایجاد پایگاه اطلاعاتی ـ سایت ـ اینترنتی توسط گروههای آموزشی برای اطلاع رسانی بیشتر مطالب علمی جدید به دبیران هر رشته در تمامی اوقات ، حتی روزهای تعطیل و یا فصل تابستان .

ـ ایجاد تابلوی اخبار و اطلاعات علمی جدید ، مشابه بریدة جراید در مدارس و گروههای آموزشی برای انعکاس مهمترین تازه های علمی در هر رشته .

ـ برگزاری مسابقات علمی بین دبیران هر رشته به طور تخصصی و عمومی و تقدیر و تشویق رتبه های برتر این مسابقات و در نظر گرفتن این امتیازات بدست آمده بیش از پیش ، در اموری مانند: ارتقاء گروه ، طبقه بندی شغلی ، سازماندهی محل خدمت.

ضمناً شایان توجه است که چون اثر بخشی گروههای آموزشی بر عملکرد آموزشی دبیران خود معلول عوامل متعددی است ،‌ لذا برای هر چه بیشتر شدن میزان تأثیر گروهها بر کیفیت آموزشی پیشنهاد می گردد که :

ـ مسؤولان باید سهم گروههای آموزشی را در ایفای نقش های مختلف ، از طریق تدوین آیین نامه ها ، جلسات آموزشی با متخصصین و صاحبنظران به صورت ساختمند و تشکیلاتی و متناسب با اهداف و سیاستهای کلان آموزش و پرورش مشخص نمایند تا برای آن برنامه ریزی شود .

ـ اعضاء و سرگروههای آموزشی برای تأثیر و نفوذ بر عملکرد دبیران باید دارای صفات انسانی و ویژگی های شخصیتی مثبت انسان گرایانه و با قدرت مشارکت دهی و مشارکت گیری باشند تا بتوانند در درون و بیرون گروهها ، روابطی سالم ، مؤثر و هدفمند با با دبیران برقرار نمایند .

ـ پیشنهاد می شود برای افزایش تأثیر گروههای آموزشی زمینه مناسب برای تعامل آنها با موقعیت های موازی از قبیل انجمن های علمی و یا موقعیت های تخصصی از قبیل دانشگاهها ، بیشتر فراهم گردد .

ـ پیشنهاد می شود عواملی که می توانند میزان تأثیر گروههای آموزشی برعملکرد آموزشی دبیران را تا حدود زیادی تحت تأثیر قرار دهند مانند : هدفگذاری صحیح برای گروهها ، گزینش صحیح و هدفمند اعضاء و سرگروههای آموزشی ، تهیه امکانات و تسهیلات لازم برای فعالیت گروهها ، افزایش مسؤولیت ها و وظایف اختیارات گروههای آموزشی ، مورد توجه بیشتری قرار گیرند .

ـ پیشنهاد می شود گروههای آموزشی با مراکز تحقیقات ،‌ ستاد تجهیزات ، برنامه ریزی وآموزش ضمن خدمت در سطوح مختلف آموزش و پرورش دارای یک ارتباط مستمر و نزدیک باشند تا تأثیر فعالیت های آنها در افزایش کیفیت آموزشی و پرورشی بیشتر شود .

- پیشنهاد می شود با تصویب در سطوح عالی ، حداقل 2 ساعت از ساعات موظف دبیران برای فعالیت و همکاری مستمر و هدفمند با گروههای آموزشی و یا مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی در نظر گرفته شود.

پیشنهاداتی برای تحقیق بیشتر در زمینه گروههای آموزشی

با توجه به فواید و اثرات متنوع و بسیار زیادی که گروههای آموزشی در تحقق بخشیدن به اهداف آموزش و پرورش دارند و همچنین سرمایه گذاری زیادی که در سالهای اخیر در این مجموعه شده ، به نظر می رسد تحقیقات دیگری در این زمینه و در ابعاد مختلف ، ضروری باشد . در این راستا موضوع های زیر جهت انجام تحقیق پیشنهاد می گردد :

1 ـ بررسی میزان تحقق اهداف و برنامه های گروههای آموزشی در هر یک از دوره های تحصیلی و مقایسه آنها با همدیگر .

2 ـ بررسی میزان تأثیر گروههای آموزشی بر بهبود عملکرد معلمان در دوره های مختلف تحصیلی و مقایسه آنها با همدیگر .

3 ـ بررسی گروههای آموزشی مطابق با نظریه پویایی گروهی .

4 ـ بررسی رابطه سبک های مدیریتی درگروهها با میزان تاثیر گروههای آموزشی .

5 ـ بررسی روابط درون گروهی در گروههای آموزشی و رابطه آن با اثربخشی آنها .

6 ـ بررسی نقش ، جایگاه ، وظایف و مسؤولیت های گروههای آموزشی در دوره های مختلف تحصیلی.

7 ـ بررسی راههای فعال تر کردن گروههای آموزشی و افزایش اثر بخشی آنها در دوره های مختلف تحصیلی .

8 ـ بررسی کارایی درونی و بیرونی گروههای آموزشی در دوره های مختلف تحصیلی .

9 ـ بررسی موانع تأثیر گروههای آموزشی بر عملکرد دبیران در دوره های مختلف تحصیلی .

10 ـ بررسی تطبیقی اهداف ، نقش و عملکرد گروههای آموزشی در آموزش و پرورش با گروههای آموزشی در دانشگاهها .

11 ـ بررسی تطبیقی تشکیلات گروههای آموزشی کشورمان با تشکیلات مشابه در آموزش و پرورش سایر کشورها .

منابع:

- کلیات نظام جدید آموزش متوسطه . ( 1373 ). چاپ چهارم ، تهران : وزارت آموزش و پرورش .

- مهر محمدی ،‌ محمود . ( 1371 ) . فصلنامه تعلیم و تربیت . ‌تهران : وزارت آموزش و پرورش ، شماره 31 ، صص 30 ـ 27.

- نیکنامی ، ‌مصطفی . ( 1382 ) . نظارت و راهنمایی آموزشی . چاپ چهارم ،‌تهران : انتشارات سمت.

- وزارت آموزش و پرورش . ( 1377 ) . دستورالعمل جامع گروههای آموزشی متوسطه . تهران : معاونت نظری .

---

[1]- Control

[2]- Evaluation

[3]- Design

[4]- Organizing

[5]- Planning

[6]- Educational Leadership

[7]- Formal groups

[8]- Quality of education

[9]- Teaching methods