تاثیر بیشتر تشویق در مقایسه با تنبیه
به گزارش شبکه خبر، دانشمندان بر اساس بررسی های جدید دریافتند ، کودکان تا سن 12 سالگی برداشت چندان درستی از تنبیه ندارند و به تشویق به مراتب بیش از تنبیه واکنش نشان می دهند .
محققان با بررسی مغز کودکان
به گزارش شبکه خبر، دانشمندان بر اساس بررسی های جدید دریافتند ، کودکان تا سن 12 سالگی برداشت چندان درستی از تنبیه ندارند و به تشویق به مراتب بیش از تنبیه واکنش نشان می دهند .
محققان با بررسی مغز کودکان با روش ام آر آی دریافتند ، تشویق کودکان در سن 8 سالگی ، مراکز ویژه رفتاری را در مغز تحریک می کند و کودک رفتارهای مثبت خود را که تشویق شده است ، تکرار می کند.
اما این بررسی نشان می دهد: تنبیه در کودکان 8 ساله چنین تاثیری ندارد و کودک در این سن نمی تواند درک کند که در صورت مشاهده واکنش منفی برای یک فعالیت ، نباید آن را دوباره تکرار کند.
http://www.bazyab.ir/
**********************
روشهای افزایش تاثیر تشویق دانش آموزان در کلاس درس
مبانی نظری : از آن جایی که انسان موجودی است که همیشه خواسته مورد تشویق دیگران قرار گیرد و از تنبیه متنفر بوده و از طرفی خداوند متعال بر خود «تبارک اله احسن الخالقین»گفته لذا رویکرد نظام آموزش و پرورش با دید گاه نوین و بر پایه اصول روانشناسی تثبیت تشویق و حذف تنبیه علی الخصوص تنبیه به شکل بدنی است .
اسکنیر معتقد است که در انسانها یک استعداد ارثی وجود دارد که طبق آن افراد نسبت به کسانی که با آنها رفتار محبت آمیز دارند (تقویت کننده هستند)با محبت رفتار می کنند و نسبت به کسانی با آنها رفتار خصمانه دارند (تنبیه کننده هستند)با پرخاشگری رفتار می کنند .
از چهره های معروف یونان می توان افلاطون را نام برد. افلاطون بر آن است که تربیت باید از دوران کودکی آغاز گردد زیرا در این دوره کودک چه از نظر جسمانی و چه از نظر روانی آماده پذیرش است . افلاطون تنبیه را وسیله ای برای بیدار کردن و تربیت می داند نه انتقام جویی .
از نظریه پردازان قرن هیجدهم روسو را می توان نام برد. افکار روسو نسبت به زمان خود خیلی پیشرفته است و کاملاً تازگی دارد او کودک به معنی فرد را مرکز تمام تو جهات آموزش و پرورش قرار داد رو سو بر فعالیت کودک نادرستی روشهای تنبیهی را که تا آن زمان در کار بود نشان داد. فلسفه تربیتی کانت خود رهبر ی است . به نظر او پاداش از کودک موجودی تابع می سازند در حالیکه بتوان کودک را به تفکر شخصی رهبری کرد. شهیدثانی با طراح محتا طانه ای این قانون را مطرح می کند می گوید : معلم بنا به اظهار محبت به شاگردان و التفات و احترام به آنها تبعیضی را معمول دارد. اگر شاگردان در سن فضایل، دریافت و سایر مزایا با هم برابر و مساوی بودند محبت و التفات خود را عادلانه میان آنها توزیع نماید. در خصوص تنبیه نیز نظرات مختلف بیان شده است قرنها این باور وجود داشته است که تنبیه شیوه مؤثری برای کنترل رفتاراست اما باید توجه داشت که تنبیه چند عیب مهم دارد: نخست این که آثار آن مثل نتایج پاداش قابل پیش بینی نیست پاداش می گوید آن چه را که انجام داده ای تکرار کن، تنبیه می گوید :از آن دست بکشی. اما نمیگوید به جای آن چه کار کن در نتیجه رفتار نا مطلوبتری ممکن است جایگزین رفتار تنبیه شده بشود سوم اینکه عوارض جانبی تنبیه ممکن است نامطلوب باشد . به طور کلی اسلام تنبیه (تنبیه بدنی) را جهت تربیت کودکان روشی مناسب نمی داند که معتقد است کودک و نوجوان بدین روش خو گرفته و کاربرد تنبیه بدین گونه در آنان اثرات نامطلوبی به جای می گذارد. معروفترین قانونی که اسلام معلمان ومر بیان را بدان دعوت نموده است تا در جهت تعلیم و تربیت بهره برداری کند قانون تشویق است زیرا انسان موجودی است که بر مبنای فطرت خدادادیش حب ذات دارد به خودش محبت می ورزد همچنین از آنان اموری که اورامحبوب جامعه و افراد می کند خشنود می شود. دیدگاه امام خمینی (ره) درباره تشویق کودکان و تعلیم و تربیت دیدگاهی وسیع ، عمیق و دقیق داشته اند و در زمینه های تخصصی تعلیم و تربیت چنان دیدگاه و عملکردی ازخود نشان داده اند که گویی در این رشته تحصیل کرده اند ؛ مثلاً درباره تشویق کودکان ، کارشناسانه به جزییات نقاشی کودکی توجه نشان می دادند . به این مورد توجه کنید :روزی یکی از بچه های اقوام امام ، پیش ایشان می رود و نقاشی قشنگی را به امام نشان می دهد . امام به نقاشی او خوب نگاه می کنند و از او می پرسند : " این نقاشی را خودت کشیده ای ؟ " بچه جواب می دهد : " نه ، نقاشی را کس دیگری کشیده ، من فقط آن را رنگ زده امامام از صداقت بچه خیلی خوششان می آید ، به او می گویند . " بارک الله ، خیلی قشنگ رنگ آمیزی کرده ای ... " و یک جعبه مداد رنگی به بچه جایزه می دهند .
تنبیه بدنى آخرین مرحله است که در صورت عدم موفقیت در مراحل قبل، با وجود شرایط خاصى از آن استفاده مى شود. شیوه هاى تنبیهى به طور کلى و تنبیه بدنى به طور خاص، محل اختلاف صاحب نظران است. برخى مثل سعدى و مولوى طرفدار تنبیه بدنى بوده، استفاده از آن را تجویز مى کنند. برخى دیگر چون غزالى، بوعلى و ابن خلدون، مربى را از تنبیه بدنى بیش از سه بار یا در مواقع خشم بازداشته اند. در میان روان شناسان نیز برخى همچون رین و هولز با وجود شرایط خاصى استفاده از تنبیه را در امر تغییر رفتار مفید مى دانند. با وجود این اغلب روان شناسان مخالف استفاده از تنبیه براى یادگیرى یا تغییر رفتار هستند.
اسکینر با جدیت بیشترى، استفاده از تنبیه را به طور کلى خطرناک و نامطلوب و بى تأثیر مى شمارد و دلایل چندى را براى مدعاى خود ذکر مى کند:
- تنبیه آثار جانبى نامطلوبى به بار مى آورد; مانند ترسِ تعمیم یافته.
- تنبیه به ارگانیسم نشان مى دهد، چه کار نکند نه این که چه کار بکند.
- تنبیه صدمه زدن به دیگران را توجیه مى کند. www.zibaweb.com
- متربى اگر در موقعیت مشابه قرار گیرد و تنبیهى نباشد، ممکن است وادار به انجام همان کار شود.
- نسبت به عامل تنبیه کننده و دیگران پرخاشگرى ایجاد مى کند.
- تنبیه اغلب یک پاسخ نامطلوب را جانشین پاسخ نامطلوب دیگر مى سازد; مانند گریه به جاى بى انضباطى.
شیوه اجرا
استفاده از تقویت کننده های مختلف به صورت مثبت در افزایش رفتار دانش آموزان و همکاران و اولیاء بسیار مؤثر است.
از جمله روش های اجرایی که در بحث تقویت کننده های مثبت مد نظر است ،عبارتند از:
- جوایز و تشویقات باید تعریف شده باشند یعنی اینکه جوایزی که مد نظر قرار می گیرند بایستی تعریف شده و با هدف باشد تا دانش آموز بداند تا چه اندازه اگر تلاش بکند بدان پاداش ها خواهد رسید.
- دومین روش و شیوه در ارائه پاداش ها و تشویقات در معرض دید بودن پاداش ها است چرا که اگر دانش آموزی پاداشی را که دریافت خواهد کرد.
به عینیت و در ظاهر ببیند و با خیال راحت و با اطمینان بیشتری به فعالیت می پردازد .
- مشوق ها طوری طراحی شده اند که تمامی عوامل مدرسه (معلمان – اولیاء – دانش آموزان)را به نوعی با خود درگیر می نماید و در ارائه آن نقش مهمی دارند .
- تشویق بایستی در تعریف به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم به علوم پایه و مهارت خلاقیت ارزش بیشتری داده و آنها را تقویت نماید .
- همچنین تشویقات طوری طراحی و به کار گرفته شده اند که بتواند در بین دانش آموزان ایجاد رقابت سالم نمایند و در جهت رسیدن به آنها خیزشی هماهنگ و برانگیختگی قوی ایجاد شود و از ارزش اجرایی بسیار بالایی برخوردار باشد .
- از همه مهمتر در بحث تشویق ،تشویقها طوری طراحی شده اند که فقط نبایستی به دانش آموزان ممتاز توجه کرد بلکه به دانش آموزان متوسط به پایین وضعیف نیز توجه بیشتر ی نمود چرا که این گروه بیشتر از گروه اول نیاز به تشویق و ترغیب دارند و چنان چه اگر کوچکترین حرکت و پیشرفت آنها مورد توجه و تشویق قرار گیرد و احساس کنند به آنها نیز توجه شده و پیشرفت آنها در نظر تعلیم دهنده بسیار با ارزش است اغلب تا حد دانش آموزان متوسط به بالا و ممتاز نیز حرکت می نمایند لذا در این شیوه مدیریتی به دانش آموزان ضعیف و متوسط به اندازه دانش آموزان متوسط به بالا و ممتاز به صورت یکسان توجه می شوند و جوایزی که در نظر قرار می گیرد از نظر ارزش و قیمت با توجه به تعاریفی که از جوایز خواهد آمد با هم برابر ند. تشویق درست و به جا عامل موثر و سازنده در تربیت افراد است که می تواند انگیزه کافی و لازم را ایجاد نماید تا بتواند به توانایی ها و ارزش های خود پی ببرد و موجبات رشد عقلی و تربیتی آنان را فراهم آورد و باعث تقویت رفتار های مطلوب گردد. و مواردی در شورای مدرسه به بحث وبررسی رسید که تشویقات با انگیزه ها و تمایلات کودک و نوجوانان مطابقت داشته باشد و
اصول زیر رعایت شود:
- در تشویق لازم است اصل عمل کودک مورد تشویق قرار گیرد .
- تشویق در میان همسالان و دوستان بهتر از تشویق در تنهایی است .
- تشویق به اندازه و باید به موقع انجام گیرد .
- تشویق متناسب با میزان فعالیت و انتظار کودک باشد .
- تشویق گاه گاه انجام شود موثرتر است .
- تشویق بهتر است بلافاصله بعد از انجام کار صورت گیرد .
- شکل و چگونگی تشویق در افراد مختلف فرق می کند که باید مورد توجه قرار گیرد
- تشویق و پاداش غیر منتظره موثرتر است .
- شخصیت تشویق کننده نزد تشویق شونده محترم و با ارزش باشد.
رعایت نکات زیر بر تأثیر تشویق مى افزاید:
- تشویق وسیله اى براى برانگیختن و تقویت است و نباید خودش به صورت هدف درآید و تمام ذهن و فکر متربى را به خود مشغول کند. تناوب در تشویق، بالا بردن آن از سطح فیزیکى به اجتماعى و معنوى، و مستحق تشویق بودن (حالت رشوه نداشتن) تا حدى اشکال پیش گفته را برطرف مى کند.
- علّت تشویق کردن باید براى متربى کاملا معلوم باشد.
- تشویق به موقع و متناسب باشد، تا تأثیر و کارآیى داشته باشد.
-در موقع تشویق نباید او را با دیگران مقایسه کرد; زیرا جنبه بدآموزى مى یابد.
- تشویق و تحسین در حضور جمع تأثیر بیشترى دارد; زیرا دیگران را هم برمى انگیزد. - محرومیت از پاداش و پاداش به نیکوکار: از این مرحله وارد شیوه هاى تنبیه مى شویم. مربى مى تواند جهت فرونشاندن رفتار ناشایست متربى، وى را از بعضى پاداش ها و مواهب مورد انتظار محروم سازد و یا این که با پاداش دادن به نیکوکار او را متوجه محرومیت خود سازد و به اشتباهش واقف گرداند. این سخن زیبا از حضرت على(علیه السلام) است که فرمود: «بدکار را با پاداش دادن به نیکوکار، از عمل بد بازدار.»
راه کار های اجرایی در مدرسه
حمد و سپاس خدای را که انسانها را اشرف مخلوقات قرار داد و ما معلمان را مبلغان تعلیم و تربیت،بنده در حدود 3 سال است که مدیریت مدرسه راهنمایی دخترانه را عهده دار هستم و در طول این سال از الگو های مختلفی استفاده کرده ام از جمله روابط انسانی مطلوب و مدیریت زمان .
امسال درصد بر آمدم که راه های استفاده موثر ازتشویق را برای رسیدن به اهداف آموزشی مد نظر قرار دهم و تلاشهاو طرحهای که برای برقراری این الگو در بین دانش آموزان و معلمان و اولیاء انجام داده ایم تا به این هدف برسیم .
بی شک نقش الگو های آموزشی که در قالب طرح های آموزشی ارائه شده در فر آیند آموزش یاد دهی و یاد گیری و مشارکت اولیاء بسیار موثر بوده و قابل انکار می باشد ، لذا ما سعی کردیم که این طرح ها را با جدیت و به صورت دقیق به مورد اجرا بگذاریم . علاوه بر آن طرح ها و برنامه های دیگر که به نظر ما در امر آموزش تربیتی موثر و مفید بود و به مورد اجرا گذاشته ایم که درصفحات بعدی شرح این طرح ها و برنامه ها آمده است .www.zibaweb.com
طرح های اجرایی در مدرسه بر اساس این الگو:
- معلم برتر دانش آموزی
- هم اندیشی اولیا ومربیان
- نمایشگاه خلاقیت
- هرچه می خواهد دل تنگت بگو
- خاطره نویسی معلمان ودانش آموزان-دوستی وهم کلاسان من
- پرچم افتخار درسی وانضباطیو اخلاقی
- جشن تولد معلمان و دانش آموزان
- خبر وجمع آوری اطلاعات
- مشاوره وپاسخ گویی
- بهداشت یار مدرسه
- تحویل کارنامه وجشن
- ناظم دانش آموزی
- اسوه نماز وآموزش عملی
- شمع نبوت (ولادت وشهادت)
- تلاش ،کوشش،جایزه
- استفاده بهینه از زنگ تفریح
- ولی برتر مدرسه
- درخت سبز سیب سبز
- دختران نمونه غنچه های زندگی
- خود ارزیابی دانش آموزان ،معلمان واولیاء
- نامه ای به خدا
- یاوران همیشه پر توان
- گنجینه جوایز معلمان واولیاء
- خیران افتخاری .
نتیجه گیری
طبیعت انسانها به گونه ای است که وقتی در انجام امور مورد تشویق قرار می گیرند ، معمولاً در صدد بر می آیند تا آن امور را بهتر انجام دهند . بدون تردید تشویق و ترغیب از مهمترین ارکان روان شناسی تربیتی و عاملی مؤثر در تحریک انگیزش های پیشرفت و عملکرد فرد در فرایند یادگیری و تقویت رفتارهای مطلوب است . همه انسانها حتی بزرگسالان ، تا آخر عمر نیاز به تشویق دارند . تشویق موجب رغبت و دلگرمی و نشاط و تحرک می شود و انسان را به جدیت وادار می کند . انسانی که مورد تشویق قرار بگیرد احساس آرامش و رضایت خاطر و اعتماد به نفس می کند و برای جدیت بیشتر و تحمل دشواری ها آماده می گردد . برعکس ، اگر مورد نکوهش یا ناسپاسی قرار گرفت دلسرد و بی رغبت می شود و احساس حقارت و ضعف می کند و نمی تواند از استعدادهای خویش به نحو مطلوبی استفاده نماید . اصل تشویق و تنبیه به عنوان امری مسلم در تربیت اسلامی شناخته و پذیرفته شده است . اصولاً بهشت و جهنم ، انذار و تبشیر پیامبران ، آیه های مربوط به پاداش و کیفر ، وعده و وعیدهای شوق انگیز و خوفناک و ... همه جلوه هایی از تشویق و تنبیه هستند .
اگر بخواهیم یک مدرسه فعال وپویا داشته باشیم یکی از مهمترین عامل پویایی و زنده بودن آن مدرسه توجه به اصول تشویق خواهد بود چرا که اگر مدیریت مدرسه با اصول تشویق آشنایی داشته باشد وفردی آگاه و متخصص باشد زیر مجموعه آن مدیریت نبز که شامل دانش آموزان و همکاران و اولیاءو دیگر عوامل هستندبه تبعیت از آن ودر کنار آن افرادی دانا وتوانا مبتکر وخلاق خواهند بود که برای رسیدن به اهداف مدرسه با در نظر گرفتن تمام شرایط مدیریت با جان ودل کوشش وفعالیت خواهند کرد. راز موفقیت در این است که بدانیم چگونه می توان تشویق کرد و راههای تشویق موثر را دانست .از مجموعه هنجارها ونا به هنجارهای آموزشی و محیط آموزشی وعوامل وکار کنان و دانش آموزان واولیاء در مفهوم تشویق که از مهمترین نتایج آن ارتقاءروحیه دانش آموزان ومقابله با پدیده شوم افت تحصیلی وبکار گیری مشارکت اولیاءوبا مد نظر قرار دادن تمامی جوانب وابعاد جامعه آموزشی وتاثیرات متفاوت روانی اقتصادی واجتماعی نه تنها دانش آموزان و اولیاء وسایر همکاران تاثیر مثبتی می گذارد .
پیشنهادات
-برای ایجاد انگیزه در دبیران و همکاران محترم ،لازم است که کار های آنان به جای خرده گیری مسئولان آموزشی از خدمات آموزشی آنان به نحو احسن تقدیر و تشکر به عمل آید
-توجه به مسئله تشویق و تنبیه : ضروری است که سازمان آموزش و پرورش و اولیاء و معلمان توجه ویژه ای به آن معطوف داشته تا درچگونگی روابط اولیاء مدرسه و معلمان با دانش آموزان تغییرات مثبت ایجاد شود.
-سازمان آموزش وپرورش با ایجاد دوره های ضمن خدمت مربیان ومدیران را با اصول اولیه روانشناسی با تکیه بر مفاهیم تشویق و تنبیه واهداف تشویق وتنبیه جهت بالا بردن فعالیت های یاددهی ویاد گیری اقدام نمایید
-در مدارس یک مشاور متخصص و آشنا با اصول روانشناسی و دلسوز به کار گمارده شود و متصدی این مسئولیت در کارهای فردی وگروهی ونیازهای روانی دانش آموزان فعالیت نشان دهد و آنها راشناسایی کند تا در نحوه تشویق وتنبیه معلمان ومیر مدرسه از آن نیازها استفاد ه شود وتشویق از روی آنها صورت گیرد.
***********************
