نگرانی و اضطراب دانش آموزان کلاس
«نگرانی» در فرهنگ لغت به معنای دلواپسی، دل شوره داشتن و پریشانی خاطر است. اما در اصلاح و در حوزه روان شناسی، نگرانی، حالتی است که فرد در قبال آینده غیر قابل پیش بینی دچار آن می شود به طوری که کارکرد او را عملاً تحت الشعاع قرار
می دهد و فرد نمی تواند از موقعیت کنونی خود لذت ببرد.
بچه ها، همه روزه مشق می نویسند، درس می خوانند، در فعالیت های گوناگون کلاسی شرکت می کنند و همه چیز به روال عادی پیش می رود. اما زمانی که امتحانات شروع می شوند، آرامش آنها به هم می خورد و همه چیز تغییر می کند، گروهی از دانش آموزان عصبانی، افسرده، پریشان، ناراحت و مضطرب می شوند و گروهی دیگر، چنان آشفته و نگران می گردند که پاسخ سوالات ساده را هم از یاد می برند. البته داشتن
کمی اضطراب و دلهره در ایام امتحانات امری طبیعی و معقول است، چرا که موجب حرکت و انگیزه بچّه ها برای درس خواندن و موفقیت می شود. اما اگر این نگرانی به حدی برسد که تاثیر منفی بر روند آموزشی روزانه آنان بگذارد و مانعی برای پیشرفت آنها شود،
غیر طبیعی و نامعقول است.
الف- اضطراب امتحان:
اضطراب امتحان، حالت هیجانی ناخوشایندی است که قبل از آغاز امتحانات اغلب دانش آموزان (یا دانش جویبان) در وجود خود حس می کنند، این اضطراب نیز می تواند همچون سایر اضطراب های گوناگون همراه با سردرد، سرگیجه، دل درد، حالت تهوع، تپش قلب و تنگی نفس می باشد. در مواردی نیز اضطراب امتحان می تواند به مشکل اساسی و جدّی برای دانش آموزان تبدیل شود و هنگام شروع امتحانات آنها را شدیداً عصبی و ناتوان کند تا حدّی که هیچ تمرکز و توجهی به افکار و اندیشه هایشان نداشته باشند.
ب- سلامت روانی:
گروهی از والدین و آموزگاران چنان نگران موفقیت بچّه ها در طول سال تحصیلی اند که ناخوداگاه اضطراب را در بین خانواده و محیط مدرسه رواج می دهند و موجب کاهش سلامت روانی خود و دانش آموزان می شوند. توضیح این نکته لازم است که اندکی هشدار دادن و ایجاد انگیزه در وجود بچّه ها، موجب برنامه ریزی منظّم، افزایش حس مسئولیت پذیری، کار و تلاش آنها می شود، ولی باید توجّه داشت اگر این مقدار بیشتر از حدّ معمول باشد، مشکلات گوناگونی از جمله: افت تحصیلی و کاهش یادگیری و عدم علاقه بچّه ها را به دنبال خواهد داشت.
ج- اعتماد به نفس:
بسیاری از دانش آموزان قبول دارند زمانی که دقیق تر و عمیق تر مطالعه می کنند اضطراب امتحان در آنان به حداقل کاهش می یابد. این امر نیز بدان دلیل است که هرچه درباره ی موضوعی بیشتر بدانند، مهارت و اعتماد بیشتری نسبت به داشته های خود پیدا می کنند.
راه حل پیشنهادی:
برای تقلیل و کاهش نگرانی و اضطراب دانش آموزان راه کارها و راهبردهای ذیل پیشنهاد می شود:
1- ایجاد علاقه و انگیزش بیشتر برای یادگیری بهتر مطالب درسی از طریق برگزاری کلاس های تقویتی
2- انجام ارزیابی و سنجش مستمر دانش آموزان تا قبل از برگزاری امتحانات
3- اصلاح روش تدریس معلّمان و آموزگاران و استفاده از روش های نوین علمی و آموزشی که بتواند فرایند یادگیری در دانش آموزان را تسهیل نماید .
4- نیل به هدفهای ارزشمند آموزشی که بدانیم علی الاصول نه تنها دانش آموزان نباید ترس و دلهره ای از امتحان به خود راه دهند بلکه باید به این درجه از آمادگی علمی برسند که مشتاقانه به انتظار روزهای امتحان باشند.
راه حل پیشنهادی:
برای تقلیل و کاهش نگرانی و اضطراب دانش آموزان راه کارها و راهبردهای ذیل پیشنهاد می شود:
1- ایجاد علاقه و انگیزش بیشتر برای یادگیری بهتر مطالب درسی از طریق برگزاری کلاس های تقویتی
2- انجام ارزیابی و سنجش مستمر دانش آموزان تا قبل از برگزاری امتحانات
3- اصلاح روش تدریس معلّمان و آموزگاران و استفاده از روش های نوین علمی و آموزشی که بتواند فرایند یادگیری در دانش آموزان را تسهیل نماید .
4- نیل به هدفهای ارزشمند آموزشی که بدانیم علی الاصول نه تنها دانش آموزان نباید ترس و دلهره ای از امتحان به خود راه دهند بلکه باید به این درجه از آمادگی علمی برسند که مشتاقانه به انتظار روزهای امتحان باشند.
1- برگزاری جلسه با حضور دانش اموزان و اولیای محترم آنان با هماهنگی قبلی با مدیر آموزشگاه و تبیین معیارها و ملاک های ارزیابی و چگونگی انجام امتحان و اهداف اصلی اخذ امتحان و بیان رهنمودهای مهمّ آموزشی و تربیّتی جهت ایجاد فضا و بستر مناسب منزل در ایّام برگزاری امتحان.
2- برگزاری کلاس تقویتی، برای دانش آموزان جهت آشنایی آنان با مطالب کلیدی هر درس و همچنین شناخت بیشتر آنان با نمونه سوالات امتحانات و همچنین تقویت بنیه علمی دانش آموزان ضعیف که پیشرفت مطلوبی در طول سال تحصیلی نداشته اند.
3- برگزاری کلاس کوتاه مدت برای همه دانش آموزان در روز برگزاری امتحان
(دو ساعت قبل از انجام و برگزاری امتحان) جهت مرور نکات مهم و کلیدی درس مربوطه و تقویت حس اعتماد و خودباوری در دانش آموزان و رفع اشکالات درسی
ارزیابی نتایج:
1- گروهی از دانش آموزان تصوّر می کنند که تنها حضور مستمر و مرتب آنها در سر کلاس، برای گذراندن موفقیت آمیز امتحانات پایان سال کافی است. در حالی که بودن در کلاس، تنها بخشی از فرآیند یادگیری و آموزش محسوب می شود، لذا با اندکی هشدار دادن و ایجاد انگیزه در وجود بچّه ها، می توان میزان اعتماد بنفس و افزایش حسّ مسئولیت پذیری را در آنها تقویت نمود.
2- باید توجّه داشته باشیم که کودکان خردسال از ابتدا که وارد مدرسه و محیط آموزشی می شوند، هیچ ترس و دلهره ای نسبت به امتحان و آزمون های کلاسی ندارند، این بزرگترها هستند که با نگران کردن بچّه ها، آن ها را نسبت به امتحان، آشفته و پریشان می کنند تا حدّی که در کلاس های بالاتر دچار چنان اضطراب امتحانی می شوند که این امر گاهی مانع از مدرسه رفتن آنان می شود. که این موضوع با برگزاری متعدد اولیای دانش آموزان به همراه خود دانش آموزان قبل از برگزاری امتحانات تا حدّ قابل توجّهی تقلیل یافت.
3- یکی دیگر از عواملی که موجب بروز اضطراب امتحان می شود، برداشت و نگرش منفی دانش آموز درباره توانایی ها و استعدادهایش است که این امر با انجام مذاکرات صمیمانه و ارائه حس مسئولیت پذیری، و دادن اتّکا به دانسته های خود تاثیر بسیار مطلوبی داشت.
4- هر گونه تنبیه بدنی و روحی دانش آموز به دلیل عدم اخذ نمره عالی موجب تشدید اضطراب او در ارتباط با مدرسه، درس و امتحان می شود که اینجانب همه سعایت خود را به کار گرفته ام تا دانش آموزان کلاسم مطالب درسی را بتوانند تجزیه و تحلیل نمایند و درک درستی از موضوع مورد تدریس داشته باشند و حتّی با توضیح شفاهی اجمالی از موضوع درسی فرا گرفته شده امتیازات لازم به آنان تعلّق می گرفت تا آنان دانش آموز نمره محور همراه با محفوظات خالی به دور از درک مفاهیم اصلی درس تلقّی نگردند.
5- اگر دانش آموز آن قدر عصبی و مضطرب است که احساس می کند هیچ چیز را به خاطر نمی آورد، در این گونه مواقع سعی نمودم چند دقیقه به او احساس آرامش دهم و با کمک عوامل اجرایی برگزاری امتحانات (مدیر و معاون و سرپرست آموزشی و نیروی خدماتی) با ارائه فرصتی بیشتر به ایشان توانسته باشم او را از آن حالت نگرانی و فشارهای عصبی خارج سازم و تمرکز او را نسبت به پاسخگویی سوالات امتحان ارتقاء ببخشم.
ارایه پیشنهادات:
بر اساس پژوهش و تحقیقات حاصله و تجربیات کسب شده توجه به موارد زیر می تواند برای پژوهش های بعدی موثر واقع شود:
الف- دانش آموزان و اولیای محترم آنان باید بپذیرند که مطالعه و درس خواندن موثر و کارآمد برای گذراندن موفقیت آمیز امتحانات، از همان روز اول بازگشایی مدارس آغاز می شود. لذا اگر آموزگاری یا دبیری دارند که نکات مهم درس را روی تابلو می نویسد، همان طور که به درس و صحبت های او با دقّت گوش می دهند، از نوشته های او نیز یادداشت برداری کنند، اگر احساس می کنند که موضوع درس را کاملاً متوجّه نشده اند، از معلّم و دبیر مربوطه خود بخواهند که آن مطالب را دوباره برایشان توضیح دهد چون بسیاری از معلّمین و مربیّان و دبیران، زمانی که متوجّه می شوند دانش آموزان با علاقه و تمایل بیشتری به درس توجّه می کنند، از تکرار و توضیح مطالب درس لذّت می برند، زیرا هدف آنها آموزش و یادگیری دانش آموزان است.
ب- در هر صورت این نگرانی ها را می توان با آموزش صحیح و درست به دانش آموزان و اولیای محترم آنان و چگونگی انجام مطالعه صحیح و اصولی فرزندانشان همراه با فهمیدن مطالب درسی طی چند جلسه به آنان آموزش داد (همان اولیای دانش آموز) .
لذا در این راستا لازم است دانش آموزان مطالب درسی خود را:
1- خلاصه برداری از مطالب مهم کلیدی درس به عمل آورند.
2- مرور مطالب درسی همزمان با طرح سوالات مهم و پاسخ دادن به سوالات مطروحه.
3- بازخوانی و مرور کتاب و جزوه درسی.
