طراحی آموزشی

هدف کلی : آشنا شدن با مفهوم تغییرات شیمیایی و فیزیکی

اهداف جزئی...........

طراحی آموزشی

هدف کلی : آشنا شدن با مفهوم تغییرات شیمیایی و فیزیکی

اهداف جزئی

حیطه شناختی (دانستنی ها)

1ـ آشنایی با برخی تغییرات در مواد ، با حفظ خاصیت مواد از نظر رنگ ، بو ، مزه و ...

2ـ آشنایی با برخی تغییرات در مواد ، بدون حفظ خاصیت مواد از نظر رنگ ، بو ، مزه و ...

3ـ آشنایی با مفهوم و واژه ی تغییر فیزیکی

4ـ آشنایی با مفهوم و واژه ی تغییر شیمیایی

5ـ آشنایی با مثالهایی در مورد تغییرات فیزیکی

6ـ آشنایی با مثالهایی در مورد تغییرات شیمیایی

حیطه عاطفی (نگرشی)

1ـ علاقه مند شدن به بحث مورد نظر در کلاس

2ـ فعال بودن در گروه

3ـ رعایت نظم و درست ارائه دادن پاسخ سوالات

4ـ احترام به نظرات و عقاید دوستان همکلاسی

5ـ همکاری داشتن با سایر اعضای گروه برای یافتن پاسخ پرسشه

حیطه روانی ـ حرکتی (مهارتی)

1ـ انجام فعالیتهای فردی ، گروهی و کلاسی

2ـ حل تمرینات ارائه شده به صورت مستقل بدون کمک و راهنمایی آموزگار

3ـ عمل کردن هماهنگ و منظم در مراحل انجام کارها

اهداف رفتاری

دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی بعد از مطالعه بحث «تغییرات شیمیایی و فیزیکی» باید بتواند :

1- تغییر شیمیایی را تعریف کند . (دانش)

2- تغییر فیزیکی را تعریف کند . (دانش)

3- ویژگیهای تغییرات شیمیایی را توضیح دهد . (درک و فهم)

4- ویژگیهای تغییرات فیزیکی را توضیح دهد . (درک و فهم)

5- برای تغییرات شیمیایی مثال بزند . (درک و فهم)

6- برای تغییرات فیزیکی مثال بزند . (درک و فهم)

7- با کاربرد آموخته ها نوع تغییرات را مشخص کند . (کاربردی)

8- با مشاهده و جمع آوری اطلاعات ، تغییرات مواد را در محیط اطراف طبقه بندی کند . (ترکیب)

9- با انجام آزمایش ها ، تغییرات مواد را به دو گروه فیزیکی یا شیمیایی طبقه بندی کند . (ترکیب)

10- با علاقه به خواسته های معلم و سخنان اوگوش می دهد . (عاطفی ـ واکنش)

11- با افراد گروه خود بحث می کند . (عاطفی ـ واکنش)

12- در انجام فعالیتهای مورد نظر معلم در کلاس شرکت می کند . (عاطفی ـ ارزش گذاری)

13- نظرات متنوع و مختلف را  به افراد گروه پیشنهاد  می کند . (عاطفی ـ سازماندهی)

14- نظرات خود را در صورت نادرست بودن ، پس از شنیدن پاسخ درست ، تغییر می دهد . (عاطفی ـ سازماندهی)

15- مطالب آموخته شده را به سایر مثالهای محیط زندگی خویش تعمیم می دهد . (عاطفی ـ سازماندهی)

16- فعالیتهای خواسته شده را با راهنمایی آموزگار انجام می دهد . (تقلید)

17- به طور مستقل ، جدول داده شده و آزمایشات مربوطه را کامل می کند . (اجرای مستقل)

18- جداول ، آزمایشات و سایر فعالیتها را با دقت و تمرکز انجام می دهد . (دقت)

19- در فعالیتهای گروهی و کلاسی به طور هماهنگ عمل می کند . (هماهنگی حرکات)

20- فعالیتها را با مهارت و تبحر انجام می دهد . (عادی شدن)

فعالیتهای قبل از شروع تدریس

وسایل آموزشی

کتاب درسی ـ گچ ـ تخته سیاه ـ کاغذ A4 ـ قطعات چوب کبریت ـ نان تازه ـ قند ـ نان کپک زده ـ پارچه ـ جداول تهیه شده توسط معلم که در جریان تدریس بکار گرفته خواهد شد ـ وسایل تشویق فردی و گروهی ـ کارت گروه بندی ـ چک لیست ارزشیابی

1- روش های یادگیری و یاددهی

آمیخته یا تلفیقی (همیاری (کارآیی تیم)) ـ تفکر استقرایی ـ اجرای نمایش ـ پرسش و پاسخ ـ حل مسئله

2- نحوه تعامل

ارتباط چند سویه ، فعال و مشارکتی بین دانش آموزان و معلم

3- مدل و چینش کلاس (4 گروه 5 نفره)

نیمکت های دانش آموزان به صورت U می باشد تا تعامل متقابل به بهترین شکل صورت گیرد .

4- نحوه گروه بندی

چهار کارت که نام دانشمندان ایرانی بر روی آن نوشته شده است و خلاصه ای از زندگی از آنها در پشت کارت نوشته شده است به صورت تصادفی به هرکدام ازگروه ها داده می شود. (گروه این سینا ـ گروه ابوریحان بیرونی ـ گروه زکریای رازی ـ گروه خوارزمی)

فعالیت پیش از تدریس

ورودی :

پس از ورود معلم پیام قرآنی هفته (با توجه به درس قرآن داده شده) خوانده می شود به همراه معنای آن ـ سلام و احوالپرسی ـ حضور و غیاب ـ دقت در وضعیت جسمی و روحی دانش آموزان .

آغازین :

در این مرحله  از درس گذشته سوالاتی پرسیده می شود که دانش آموزان به صورت داوطلب به آنها پاسخ

 می دهند .

1-  چرا مواد خاصیت های متفاوتی دارد ؟

2-  وضعیت مولکول ها در مایعات چگونه است ؟

ارزشیابی تشخیصی (سنجش رفتار ورودی)

این جمله را روی تخته کلاس می نویسم : (در فصل پاییز رنگ برگ درختان تغییر می کند) سپس از دانش آموزان پرسیده می شود این جمله یعنی چه ؟

ـ تغییر یعنی چه ؟

ـ آیا می توانید با کلمه «تغییر» یک جمله بسازید ؟

ـ سپس با نصب تصویر عنوانی درس علوم بر روی تابلو کلاس و اشاره به تصویر پرسیده می شود که کدام یک از این دو تخم مرغ شبیه تخم مرغ اولی است ؟

پس از شنیدن پاسخها توجه دانش آموزان را به این جمله که «هر دو تغییر کرده اند» جلب می کنم .

ایجاد انگیزه و آماده سازی و اجرای نمایش ـ حل مسئله ـ بارش فکری ـ بحث گروهی

معلم رو به دانش آموزان کرده و می گوید :

بچه های عزیز چند نفر از دوستان شما می خواهند نمایشی با عنوان «نامه ی نامرئی» را برای شما اجرا کنند . خوب و با دقت به این نمایش توجه کنید و به سؤالی که در آخر این نمایش از شما پرسیده خواهد شد جواب دهید .

آغاز نمایش : مریم در حال نوشتن تکالیفش بود که ناگهان زنگ در خانه به صدا در آمد . مادر که مشغول درست کردن غذا بود به مریم گفت : «مریم جان در می زنند برو ببین چه کسی است ؟» مریم گفت : چشم مادرجان

مریم از پنجره بیرون را نگاه کرد و با دیدن آقای پستچی خوش حال شد ، پس از گرفتن نامه از آقای پستچی ، مریم با خوش حالی وارد شد و گفت : مادرجان پستچی نامه ای از طرف پدر آورده است و با عجله نامه را باز کرد اما با کمال تأسف دید که در نامه چیزی نوشته نشده است . مادر نیز با تعجب به نامه نگاه می کند اما اصلاً چیزی بر روی برگه نمی بیند . مریم که خیلی دوست داشت نامه ی پدر را بخواند با ناراحتی نامه را بر روی میز تحریرش گذاشت در حالی که خورشید خانم روی آن می تابید . فردای آن روز که مریم در حال جمع آوری وسایلش بود ناگهان چیز عجیبی دید کلماتی روی کاغذ دیده می شد که دیروز ... .

در این هنگام معلم می گوید : بچه ها در گروه خود با مشورت بگویید که به نظر شما چگونه این کلماتی که دیروز خوانده نمی شد امروز به وضوح دیده و خوانده می شوند (بارش فکری) دانش آموزان نظرات خود را پس از مشورت بیان می کنند سپس معلم پس از شنیدن نظرات ، بر پاسخ درست تأکید کرده و در پایان به بچه ها می گوید که این نامه با آبلیمو نوشته شده بود که پس از تابش خورشید نوشته ها خوانده شده .

ارائه درس جدید

اجرای همیاری ـ کارآیی تیم ـ تفکر استقرایی ـ پرسش وپاسخ ـ حل مسئله

بخش یک ـ آمادگی فردی فراگیران (فهرست گیری ـ گروه بندی تغییرات)

معلم : بچه ها من جدول را به هر فرد می دهم که به صورت انفرادی آن را پس از انجام آزمایشات خواسته شده ، تکمیل کنید شما باید 6 آزمایش زیر را انجام دهید . (وسایل آزمایش از قبل توسط فراگیران آماده شده است) .

1- بریدن پارچه 2- سوزاندن پارچه  3- شکستن چوب کبریت  4- سوزاندن چوب کبریت  5- خرد کردن قند 6- سوزاندن  قند

گروه	ردیف	عنوان خاصیت	تغییر رنگ	تغییر بو	تغییر مزه	ایجاد ماده جدید
1	1
	2
	3
2	4
	5
	6

شما تغییرات روی داده در هر آزمایش را با هم مقایسه کرده و از روی شباهتها و تفاوتها و با توجه به نکات ذکر شده در جدول آنها را به دو گروه تقسیم کنید . در زیر هر قسمت اگر آن خاصیت را داشته باشد تغییر نکرده و اگر خاصیتش را از دست داده تغییر کرده بنویس .

* در جدول فوق دانش آموز باید به حالت انفرادی آزمایشات خواسته شده را که توسط معلم گفته شده   ، انجام داده و نتایج را در این جدول وارد کنند و پس از انجام دو گروه مختلف را مشاهده خواهند کرد . در ضمن باید نکات ایمنی را به دانش آموزان گوشزد کرد .

دانش آموزان پس از دریافت فرم و جدول مشغول فعالیت شده و جدول را کامل می کنند که در این هنگام معلم با دقت در کار دانش آموزان ، در صورت نیاز آنها را راهنمایی می کند .

بخش دو ـ کار تیمی : (بحث برای به توافق رسیدن)

معلم به فراگیران می گوید : بچه ها حالا که جدول را با انجام آزمایشات خود تکمیل کردید کار گروهی است ، حالا پاسخهای خود را در گروه با هم مقایسه کنید و موضوعات یادگیری را به بحث بگذارید تا به پاسخهای مشترکی که مورد توافق همه ی اعضای تیم است ـ برسید .

بخش سه ـ تفسیر جدول داده شده و پر کردن جدول توسط معلم و عنوان دهی

معلم : بچه ها من جدول شما را در روی تابلو رسم کرده ام و می خواهم آن را با کمک شما کامل کنم ، شما جوابهای خود را با این جدول مقایسه کنید و در صورت نادرست بودن آن را اصلاح نمائید معلم با روش پرسش وپاسخ جدول را تکمیل کرده و توضیح می دهد : همانگونه که می بینید جدول ـ دو گروه تقسیم شده است و دو نوع تغییر در آن مشاهده می شود ، برخی تغییرات مثل بریدن پارچه ـ شکستن چوب کبریت و خرد کردن قند تغییراتی هستند که در آنها رنگ ، بو و مزه ماده حفظ   می شود و ماده ی جدیدی ایجاد  نمی شود (با توجه به جدول) .

گروه	ردیف	خاصیت عنوان	تغییر رنگ	تغییر بو	تغییر مزه	ایجاد ماده جدید
1	1	بریدن پارچه	تغییر نکرده	تغییر نکرده	تغییر نکرده	ماده جدیدی به وجود نیامده
	2	سوزاندن پارچه	تغییر کرده	تغییر کرده	تغییر کرده	ماده جدیدی به وجود آمده
	3	شکستن چوب کبریت	تغییر نکرده	تغییر نکرده	تغییر نکرده	ماده جدیدی به وجود نیامده
2	4	سوزاندن چوب کبریت	تغییر کرده	تغییر کرده	تغییرکرده	ماده جدیدی به وجودآمده
	5	خرد کردن قند	تغییر نکرده	تغییر نکرده	تغییر نکرده	ماده جدیدی به وجود نیامده
	6	سوزاندن قند	تغییرکرده	تغییر کرده	تغییرکرده	ماده جدیدی به وجود آمده

اما تغییرات دیگری نیز وجود دارند که در آنها رنگ ، بو ومزه مواد عوض می شود و ماده جدیدی به وجود می آید .

مثل قند ، سوزاندن چوب کبریت و سوزاندن پارچه ، حالا برای هر یک از این گروهها عنوانی را پیشنهاد نمایند . (عنوان دهی)

دانش آموزان عنوانهای مختلفی را برای این گروهها ذکر می نمایند .

معلم : مواردی که شما می گوئید هر کدام می تواند عنوان خوبی باشد ولی در علوم تجربی عنوان دیگری دارند .

به تغییرات نوع اول که در آنها خاصیت های ماده عوض نمی شود ، تغییرات فیزیکی می گویند .

به تغییرات نوع دوم که در آنها خاصیتهای ماده عوض می شود تغییرات شیمیایی می گویند .

در پایان از آنها خواسته می شود تا در یک جمله بنویسید که کپک زدن نان یک تغییر .......................... است .

تبخیر آب یک تغییر ............................... است .

جمع بندی و نتیجه گیری (فعالیتهای تکمیلی)

مطالب درسی یاد داده شده در صفحه 25 کتاب درسی به صورت خلاصه قید شده است . لذا از آنها خواسته می شود تا یک نفر به صورت داوطلب این صفحه را بخواند تا تأکیدی مجدد بر تعریف تغییرات فیزیکی و شیمیایی انجام گردد .

سپس از گروهها می خواهیم با مشارکت و همیاری مطالب آموخته شده را جمع بندی و گروهها مطالبی را که نتیجه گرفته اند روی تخته کلاس بنویسند . به عنوان مثال :

گروه زکریای رازی: تغییرات معمولاً به دودسته ی فیزیکی و شیمیایی طبقه بندی می شوند .

گروه ابوریحان بیرونی: برای این که ماده ای تغییر کند نیاز به گذشت زمان دارد مثل: کپک زدن نان .

گروه  خوارزمی : در تغییرات فیزیکی اندازه ، حالت ، شکل ، حجم ماده تغییر می کند ولی مولکول های ماده دچار تغییر نمی شوند .

گروه ابن سینا : دربعضی تغییرات رنگ و بو و مزه وشکل ظاهری تغییر می کند و ماده جدیدی به وجود می آید به این تغییرات ، تغییرات شیمیایی می گویند .

ارزشیابی  پایانی

معلم با ارائه سوالات در قالب تهیه یک نوع غذا ازفراگیران می خواهد تا به صورت انفرادی به سئوالات پاسخ دهند .

الف ) مادر مریم برای تهیه  ی کو کو سبزی مراحل زیر را در آ شپز خانه هانجام می دهد .به نظر شما در هر مرحله چه نوع تغییری صورت می گیرد ؟

1.پاک کردن سبزی (تغییر .............)

2.شستن سبزی (تغییر .................)

3.خشک کردن سبزی (تغییر............)

4.خرد کردن سبزی (تغییر.............)

5.مخلوط کردن سبزی با نمک وتخم مرغ (تغییر ..............)

6.پختن مخلوط (تغییر ..............)

ب) آیا با جمله ی زیر موافق هستید ؟ پاسخ خود را با علامت ( *   )مشخص کنید .

غذای فاسد قابل خوردن نیست ؟بلی                            خیر

با کامل کردن جدول دلیل پاسخ خود را توضیح دهید .

باتوجه به نوع تغییر راه حلی پیشنهاد کنید که این نوع تغییر در غذا به وجود نیاید .

نام ماده	الف  )نوع  تغییر	ب) نشانه های تغییر
غذای فاسد		1. 2.

تعیین تکلیف : (واحد کار یا پروژه ) (تکلیف گروهی )

از دانش آموزان خواسته می شود تا با انجام آزمایش زیر به صورت گروهی پس از دو هفته نتیجه ی آزمایش  خود را گزارش دهند .

" مقداری سیم ظرفشویی مرطوب را در یک ظرف سر بسته قرار دهید ، پس از چند روز ...

-       مقداری ماده جدید به نام ...................... تشکیل می شود .

-        وزن آهن زنگ زده تغییر ..........................

-       مقدار اکسی‍ژن داخل ظرف ..........................می شود .

-       این عمل یک تغییر .....................است .

از دانش آ موزان خواسته می شود تا عنوان آزمایش -  فرضیه – مراحل آزمایش – نتایج مشاهدات خود را ثبت نمایند و منابع جمع آوری اطلاعات خود را بنویسند .

تکلیف فردی

معلم با ارائه برگه هایی که سؤالات زیر در آنها گنجانده شده ، از دانش آموزان می خواهد آن را در جلسه آینده به صورت انفرادی انجام دهند .

1- هر یک از تغییرات زیر را در جای خود قرار دهید :

سوزاندن نان ـ تراشیدن مداد ـ زنگ زدن آهن ـ گوارش غذا ـ ترش شدن شیر ـ تبخیر آب ـ کشیدن فنر ـ شکستن شیشه ـ گرفتن سرکه از انگور ـ ذوب شدن یخ ـ کوتاه کردن مو ـ تهیه ی رب گوجه فرنگی

تغییر فیزیکی
تغییر شیمیایی

2- برای جلوگیری از تغییرات داروها ، معمولاً روی آن ها چه جمله هایی می نویسند ؟

1.

2.

3.

پایان کلاس :

معلم از دانش آموزان می خواهد با صلوات بر محمد و آل محمد (ص) پایان درس را به فراگیران اعلام

 می کند .